Postmodernisme
De Vragen
Goud en glorie
Vragen bij afbeelding 1 en 2.
Op afbeelding 1 en 2 zie je een gouden beeld uit de vijftiende eeuw. De knielende figuur is de hertog Karel de Stoute. Hij gaf opdracht voor het maken van dit beeld toen het hem gelukt was de stad Luik te veroveren. Achter Karel staat Sint Joris, de beschermheilige van alle strijders.
Karel de Stoute heeft zich met Sint Joris laten afbeelden alsof ze bij elkaar horen, een eenheid vormen. Ze zijn bijvoorbeeld allebei van goud.
4p 1. Bespreek nog vier aspecten waaruit die eenheid blijkt.
1p 2. Geef een verklaring voor het feit dat Karel zichzelf op deze manier met Joris laat afbeelden.
Het beeld is bijna helemaal van goud. Alleen de gezichten en de handen zijn van beschilderd zilver.
De edelsmid heeft het goud op verschillende manieren bewerkt om de figuren levensecht te laten lijken.
3p 3. Bespreek drie manieren waarop hij dat heeft gedaan.
De edelsmeedkunst werd in de middeleeuwen door opdrachtgevers, zoals de kerk of de adel, hoog gewaardeerd. In de twintigste eeuw is die waardering voor edelsmeedkunst veel minder geworden.
1p 4. Geef een verklaring voor de veel lagere waardering voor de edelsmeedkunst in de twintigste eeuw.
Op afbeelding 3 en 4 zie je het beeld dat de Amerikaanse kunstenaar Jeff Koons in 1988 liet maken van de popster Michael Jackson en zijn huisdier, de chimpansee Bubbles. Het beeld bestaat uit porselein en bladgoud, en is gemaakt door specialisten in keramiek.
Bekijk afbeelding 3 en 4.
Koons heeft Michael Jackson and Bubbles een specifieke uitstraling gegeven die goed past bij de clichébeelden die van de popster bestaan.
1p 5. Leg dit uit.
Het kunstwerk maakt deel uit van een serie met de titel Banality, wat 'banaliteit' betekent. Critici noemen het werk een voorbeeld van neo-pop art.
2p 6. Leg uit op welke manier dit werk verwijst naar pop art uit de jaren zestig. Geef vervolgens aan waarin het juist verschilt van kunstwerken uit die tijd.
Sommige mensen zijn van mening dat het kunstwerk Michael Jackson and Bubbles kitsch is. Anderen beschouwen het kunstwerk, ondanks deze kitscherigheid, toch als een voorbeeld van kunst.
1p 7. Leg uit waarom je kunt stellen dat het kunstwerk toch kunst is.
In 2008 maakte dit werk deel uit van een overzichtstentoonstelling van Koons in het paleis van Versailles bij Parijs, zoals te zien is op afbeelding 4. Op afbeelding 5 en 6 zie je nog twee werken van Koons op deze tentoonstelling. Het barokke paleis is wereldberoemd en trekt veel toeristen. Deze tentoonstelling was de eerste moderne kunsttentoonstelling die in dit paleis georganiseerd werd.
In Versailles waren de reacties op het werk van Koons alleen maar positief.
2p 8. Geef twee verklaringen voor deze verandering van waardering voor het werk van Koons.
Stoelen
Vragen bij afbeelding 7 tot en met 10.
Op afbeelding 7 zie je een ontwerp uit 1934 van Gerrit Rietveld. De stoel is van onbehandeld vurenhout, waarvan destijds kratten werden gemaakt om meubels in te vervoeren. Deze stoel wordt dan ook 'kratfauteuil' genoemd. Hij was ook als bouwpakket te koop.
Rietveld wilde goede en betaalbare meubels maken. De kratfauteuil kostte destijds omgerekend ongeveer € 15.
Bekijk afbeelding 7 en de bouwtekening op figuur 1.
3p 9. Geef aan de hand van drie aspecten aan hoe deze stoel zo goedkoop geproduceerd kon worden.
Op afbeelding 8 zie je een ontwerp uit 2000 van Piet Hein Eek. De stoel is gemaakt van sloophout. Ontwerper Job Smeets zegt over Eek: "Met zijn doe-maar-gewoondesign is Piet een moderne Rietveld."
De fauteuil op afbeelding 8 is net als de kratstoel van goedkoop materiaal gemaakt.
Vergelijk afbeelding 7 en 8.
4p 10. Noem twee overeenkomsten en twee verschillen in de vormgeving van de stoelen van Rietveld en Eek.
Eek gebruikt graag sloop- of afvalhout, mede omdat hij zich ergert aan de enorme verspilling in de designwereld. Sloophout was binnen die wereld een volstrekt ondenkbaar materiaal.
1p 11. Leg uit waarom dit materiaal niet binnen de designwereld paste.
De stoel op afbeelding 8 kost op dit moment ongeveer € 2000. Toch wordt hij goed verkocht.
2p 12. Geef twee verklaringen voor de populariteit van dit meubel. Laat het argument van recycling buiten beschouwing.
Eeks sloophouten meubels worden veel nagemaakt. Soms zijn zulke kopieën moeilijk van de oorspronkelijke te onderscheiden. Eek stapte naar de rechter om dit namaken en verkopen te laten verbieden. Dat lukte.
1p 13. Ben je het eens met dit verbod? Geef een argument voor je antwoord.
Op afbeelding 9 zie je twee stoelen uit 2006 van Maarten Baas. Deze ontwerpen komen uit de serie Clay-Furniture, klei-meubels. Ze zijn gemaakt door synthetische klei om een stalen frame te boetseren.
Met deze serie had Baas meteen veel succes op de jaarlijkse designbeurs in Milaan. Toch wordt zijn vormgeving door sommigen juist 'antidesign' genoemd.
2p 14. Geef twee argumenten waarom deze stoel als 'antidesign' kan worden opgevat. Laat het materiaal buiten beschouwing.
Piet Hein Eek zet elk ontwerp eerst zelf zorgvuldig in elkaar. Maarten Baas daarentegen zegt dat hij 'twee linkerhanden' heeft en laat alles door een assistent uitvoeren.
Eek en Baas hebben dus een andere manier van ontwerpen.
2p 15. Geef aan wat dit verschil inhoudt. Betrek beide ontwerpers in je antwoord.
Op afbeelding 10 zie je een werk uit 2011 van de Tsjechische kunstenaar Kristof Kintera. Op een bestaande kantoorstoel goot hij roze kunsthars.
De stoel doet nu denken aan een kunstobject van de surrealisten.
2p 16. Bespreek twee kenmerken van het object op afbeelding 10 die typerend zijn voor kunst van het surrealisme.
Op figuur 2 staat de stoel van Kintera in een kantooromgeving.
De stoel heeft als titel Lida, de naam van een vrouw. Dat beïnvloedt de interpretatie van de installatie op figuur 2.
2p 17. Leg uit welke inhoud wordt gesuggereerd met deze installatie.
Deconstructivisme
Vragen bij afbeelding 11 tot en met 19.
Op afbeelding 11 tot en met 14 zie je een huis in Santa Monica, een voorstad van Los Angeles. Architect Frank Gehry kocht hier in 1978 een huis dat er al jaren stond. Het was rose van kleur. Gehry bouwde er van alles bij en op en tegenaan. Figuur 3 is een bovenaanzicht van het eindresultaat. Rechts zie je de plattegrond.
Gehry wilde iets nieuws bouwen, maar tegelijkertijd ook het oorspronkelijke huis in stand houden.
Bekijk figuur 3 en afbeelding 1 tot en met 4. 2p 18. Bespreek twee ingrepen waardoor je kunt zeggen dat er een nieuw gebouw is ontstaan. Geef daarbij steeds aan hoe de architect zorgde dat het oude huis eveneens mee bleef doen.
Gehry woont in een wijk met middelgrote, vrijstaande huizen, zoals je die in Amerikaanse voorsteden vaak aantreft. Op figuur 4 zie je twee huizen uit zo'n woonwijk.
In 2012 kende het Amerikaanse Architectuurinstituut een prestigieuze prijs toe aan het Gehry House. Maar toen Gehry het in 1978 bouwde, waren de buurtbewoners geschokt. Ze vonden het ronduit lelijk.
Bekijk afbeelding 11 tot en met 14.
2p 19. Leg uit waarom de omwonenden de architectuur van dit verbouwde huis afkeurden. Doe dat aan de hand van twee kenmerken van het huis.
Het Gehry House is een van de eerste voorbeelden van een stijl in de architectuur die deconstructivisme wordt genoemd.
3p 20. Bespreek drie kenmerken van het deconstructivisme die hier te zien zijn.
In 1987 won Gehry een prijsvraag en mocht hij voor de stad Los Angeles de Walt Disney Concert Hall ontwerpen. Het complex moest een grote concertzaal bevatten, met plaats voor ruim 2000 bezoekers. Op afbeelding 15 zie je de maquette.
Gehry benadert gebouwen als sculpturale objecten. De maquette op afbeelding 15 is van geel- en zilverkleurig karton.
Het maken van zo'n maquette is eigenlijk een vorm van beeldhouwkunst. Er worden technieken gebruikt die ook bij sculpturen worden toegepast.
Bekijk afbeelding 15.
2p 21. Noem twee handelingen die hier zijn toegepast en geef steeds aan hoe daardoor in karton een driedimensionaal object is ontstaan.
In 1988 werd in het Museum of Modern Art in New York voor het eerst een tentoonstelling georganiseerd over deconstructivistische architectuur. Gehry's maquette was daar te zien.
Het deconstructivisme breekt bewust met de stijl die vanuit Europa bekend was geworden als het modernisme of het Nieuwe Bouwen. Ook Gehry's concerthal wijkt duidelijk af van de uitgangspunten van het Nieuwe Bouwen.
Bekijk afbeelding 15 en 16.
3p 22. Noem drie uitgangspunten van het Nieuwe Bouwen en leg steeds uit hoe je kunt zien dat die uitgangspunten hier zijn losgelaten.
In 2003 kon de Concert Hall, die je ziet op afbeelding 16, tussen de wolkenkrabbers van Los Angeles gerealiseerd worden. Pas toen waren er computerprogramma's waarmee de constructie van dit ontwerp kon worden berekend. Het gebouw is uitgevoerd in roestvrij staal, waarin verticale gleuven zijn aangebracht om licht door te laten.
Dit gebouw van Gehry werd door pers, critici en publiek wél enthousiast ontvangen. Kennelijk had dit gebouw kwaliteiten die positief gewaardeerd werden.
Bekijk afbeelding 16.
2p 23. Leg aan de hand van twee kenmerken van de concerthal uit waarom dit gebouw zo positief werd ontvangen.
Tegenwoordig worden vaak zeecontainers gebruikt als bouwmateriaal. Zulke stalen containers zijn groot genoeg om in te kunnen wonen. Ze zijn ruim 2,5 meter hoog en hebben lengtes van 6 of 12 meter. Op figuur 5 zie je een tekening van zo'n container.
Op afbeelding 17, 18 en 19 zie je een woning die in 2010 ontworpen werd door het Spaanse architectenbureau James&Mau. Het huis bestaat uit vier afgedankte containers.
Containers blijken bruikbaar materiaal om woningen mee te bouwen.
2p 24. Bespreek twee eigenschappen die ze daar geschikt voor maken.
Tegenwoordig komt het in architectuur en design vaak voor dat iets wat ooit lelijk werd gevonden, opeens trendy wordt. Containerwoningen zijn daar een voorbeeld van.
Kennelijk is sprake van een opwaardering van industriële vormen in architectuur en design.
2p 25. Geef hiervoor twee verklaringen.
Afbeelding 1
Afbeelding 2
Afbeelding 3
Afbeelding 4
Afbeelding 5
Afbeelding 6
Afbeelding 7
Figuur 1 Bouwtekening kratfautuil
Afbeelding 8
Afbeelding 9
Afbeelding 10
Figuur 2
Afbeelding 11
Afbeelding 12
Afbeelding 13
Afbeelding 14
Figuur 3
Figuur 4
Afbeelding 15
Afbeelding 16
Figuur 5
Afbeelding 17
Afbeelding 18
Afbeelding 19
De antwoorden
Goud en glorie
1. maximumscore 4
vier van de volgende antwoorden:
− Ze staan/kijken in dezelfde richting.
− Ze dragen dezelfde kleding en/of ze dragen beiden een harnas.
− Ze zijn verbonden met elkaar door de hand die Joris op de schouder van Karel legt.
− Ze staan beiden op één en dezelfde sokkel.
− Ze hebben hetzelfde haar/kapsel en gezicht.
− Ze staan dicht bij elkaar.
− Ze vormen met de helm op de voorgrond een compositorische eenheid / een driehoek.
2. maximumscore 1
Het antwoord dient de volgende strekking te hebben:
Karel wil aan de wereld en/of God laten zien dat hij net zo'n dappere/goede strijder is als Sint Joris (omdat hij Luik veroverd heeft). Of
Karel gelooft dat Sint Joris hem bij zijn strijd geholpen heeft en daarmee zijn goedkeuring geeft / hem bijstaat (aanbeveelt bij God).
3. maximumscore 3
drie van de volgende antwoorden:
− Het buigen/plooien/vormen van het goud maakt dat de kleding natuurlijk/levensecht om het lichaam valt.
− Fijne graveringen in het goud maken dat de haardossen/kapsels levensechter lijken.
− In de haardos en/of in de mouw is het goud mat gelaten en daardoor lijkt de haardos levensechter en/of lijkt het matte deel van de mouw op stof / fluweel.
− Details in goud, zoals de knoopjes (ringetjes, versieringen) maken de kleding levensechter.
− Het gladmaken/polijsten van het goud laat de harnassen levensecht glanzen.
4. maximumscore 1
Het antwoord dient de volgende strekking te hebben:
In de twintigste eeuw wordt meer waarde gehecht aan de verbeeldingskracht/originaliteit van de maker/kunstenaar en/of minder waarde gehecht aan kostbare materialen en/of vakmanschap.
5. maximumscore 1
Het antwoord moet de volgende strekking hebben:
Porselein (met glazuur) en bladgoud zijn glimmende en/of kostbare materialen en verwijzen naar de rijkdom van Michael Jackson en/of naar de wereld van glitter en glamour / showbizz en/of naar de aandacht voor zijn uiterlijk (het bleken / egaliseren van de huid).
Of
Het beeld doet denken aan kitsch(beeldjes) / decoratieve beeldjes (Biedermeier) en dat verwijst naar de wereld van glitter en glamour / showbizz / kitsch en klatergoud van Michael Jackson.
6. maximumscore 2
Antwoorden moeten de volgende strekking hebben:
• Overeenkomst: 1 De voorstelling, een popster, verwijst naar het gebruik van onderwerpen uit de populaire cultuur, en dat is een kenmerk van pop art.
• Verschil: 1 Het materiaal, porselein en bladgoud, en/of de zoete stijl en/of het gebruik van keramiek wordt in de jaren tachtig met (super)kitsch en/of burgerlijkheid geassocieerd (en verwijzingen daarnaar zijn kenmerkend voor kunst uit de jaren tachtig / het postmodernisme en niet voor de jaren zestig).
7. maximumscore 1
Het antwoord moet de volgende strekking hebben:
Het beeld is door een kunstenaar bedacht en om die reden is het kunst (ook al doet de stijl waarin hij werkt denken aan kitsch).
Of
Koons maakt bewust (om inhoudelijke redenen) gebruik van een kitscherige stijl (omdat het past bij zijn onderwerp) en om die reden is het kunst.
Of
Het beeld staat in een museum en om die reden is het kunst.
Opmerking: als in het antwoord wordt genoemd dat het werk 'knap gemaakt is' geen scorepunt toekennen.
8. maximumscore 2
twee van de volgende antwoorden:
− Het beeld van een wereldberoemde popster als Michael Jackson past bij het wereldberoemde kasteel / beelden van beroemde vorsten die in Versailles te zien zijn.
− Koons is zelf wereldberoemd geworden / heeft een sterrenstatus gekregen en dat past bij de status van Versailles en/of bij de beelden van beroemde vorsten die er te zien zijn.
− De glitter en glamour van Koons' werk past goed bij de glamour/indrukwekkende stijl (barok) van Versailles. − De moraal is veranderd en/of mensen zijn gewend geraakt aan beelden zoals die van Koons en dat wordt bevestigd door het feit dat hij een tentoonstelling heeft in (de toeristische trekpleister) Versailles.
9. maximumscore 3
drie van de volgende:
− Door de open constructie is er relatief weinig hout nodig.
− De stoel bestaat uit planken van dezelfde maat, die van een standaardplank afgezaagd worden; dat is eenvoudig en snel.
− Het hout is onbehandeld / onbewerkt en/of ongedecoreerd (en vurenhout was destijds goedkoop).
− De stoel is op eenvoudige wijze in elkaar te zetten, dit scheelt arbeidskosten (en bij het bouwpakket doet de koper het zelf).
− De schroefgaten zijn niet weggewerkt, dit scheelt arbeidskosten.
10. maximumscore 4
• overeenkomst: eenvoudige vorm, gebaseerd op een kubus / blok 1
• overeenkomst: zichtbare aandacht voor het ambachtelijke/ handgemaakte of heldere constructie of constructie/schroeven zijn zichtbaar gelaten 1
• verschil: de stoel van Rietveld is relatief licht en/of open, de stoel van Eek oogt zwaar en/of massief en/of gesloten of 'dichtgetimmerd' 1
• verschil: de stoel van Rietveld is neutraal van kleur / onbewerkte houtkleur, de stoel van Eek is gevarieerd van kleur / van verschillende houtkleuren / van (steeds anders) bewerkt en geschilderd hout 1
11. maximumscore 1
Het antwoord moet de volgende strekking hebben:
Sloophout is oud / vertoont gebruikssporen en paste daarom niet in de (toenmalige) designwereld van de strakke, gladde, industriële hightechvormgeving die er perfect (nieuw, schoon) uit moet zien (en die meestal in massaproductie wordt vervaardigd; in sloophout is elk product anders).
12. maximumscore 2
twee van de volgende:
− Door het sloophout krijgt het meubel een 'ziel': de stoel lijkt al een geschiedenis te hebben (dat appelleert aan een behoefte aan authenticiteit).
− Elk ontwerp van Eek is (herkenbaar maar toch) uniek, want samengesteld uit steeds andere stukken / kleuren afvalhout (dus je onderscheidt je als koper van de massa).
− De stoel is een (zorgvuldig gemaakt, hoogwaardig) ambachtelijk product (en dus geen industrieel product), dat appelleert aan de behoefte aan authenticiteit / menselijke productie.
− Eek is inmiddels beroemd / een merknaam geworden en het geeft een zekere status (je hebt kennelijk een goede smaak of bent op de hoogte) om een ontwerp van een bekende / jonge / hippe vormgever in huis te hebben.
13. maximumscore 1
Antwoorden moeten de volgende strekking hebben:
Ja, want het idee om op deze manier meubels te maken is van Eek en dat idee is zijn intellectueel of artistiek 'eigendom' en/of je maakt op die manier 'nep-design' en/of je licht mensen op als ze denken dat ze daarmee een 'echte Eek' bezitten.
Of
Nee, want je kunt niemand verbieden een bepaald materiaal te gebruiken en/of sloophouten meubels lijken al gauw op ontwerpen van Eek, omdat meubels in hun grondvorm al op elkaar lijken. Of
Nee en ja, want iedereen mag zelf weten welk materiaal hij gebruikt om (voor zichzelf) meubels te maken (ook als ze op die van bestaande ontwerpers lijken). Het wordt pas een probleem als iemand ze gaat verkopen en daarmee suggereert dat het ontwerpen van Eek zijn.
14. maximumscore 2
twee van de volgende:
− De onregelmatige vorm ziet er 'geknutseld'/onhandig uit, waardoor de stoel gammel oogt en/of geen functioneel zitelement lijkt.
− De grillige vorm lijkt spontaan tot stand gekomen te zijn in plaats van een doordacht ontwerp, zoals je van design verwacht.
− De schetsmatige vorm lijkt niet af en/of de stoel is niet gedetailleerd afgewerkt, wat je bij design verwacht.
− Door het boetseren wordt elke stoel een unicum (terwijl design meestal in grotere oplages geproduceerd wordt).
15. maximumscore 2
• Eek werkt ambachtelijk en/of ontwerpt al doende: hij verzamelt (bestaand) materiaal en laat daardoor de vormgeving bepalen 1
• Baas ontwerpt conceptueel: hij krijgt een idee en laat dat uitvoeren 1
16. maximumscore 2
twee van de volgende:
− Het is een dubbelzinnig object: een alledaags gebruiksvoorwerp is veranderd in een vervreemdend artistiek object.
− Het vervloeien of zacht worden / smelten van (harde) vormen werd in het surrealisme vaak gebruikt (bijvoorbeeld door Dali en Tanguy), waardoor een vreemde, droomachtige werkelijkheid ontstond.
− De roze kleur roept (in combinatie met de organische vormen) associaties met huidskleur / erotiek op; in het surrealisme werd vaak naar sexualiteit / erotiek verwezen.
17. maximumscore 2
• Door de titel lijkt de roze materie (nog meer) op een mens: de druipers lijken dan benen en/of de golven lijken huidplooien 1
• Het lijkt of er een menselijk drama heeft plaatsgevonden in dat kantoor, iemand is onwel geworden (gesmolten)
18. maximumscore 2
twee van de volgende:
− De architect heeft het oorspronkelijke huis 'ingepakt' met deels transparante materialen en met losse 'wanden' met glaspartijen, waardoor je het oude huis nog steeds kunt waarnemen.
− Hij plaatste een nieuwe voorgevel voor het huis (afbeelding 11). Die gevel is onderbroken, waardoor het hogere deel van de oorspronkelijke gevel goed te zien blijft.
− Hij maakte een overkapping tussen de nieuwe voorgevel en het huis. Dit deel is van gaas (net als een deel van de nieuwe voorgevel) en dus transparant, waardoor het oude huis nog steeds te zien is.
− Op de hoek (afbeelding 12) gaat de nieuwe gevel over in een glazen hoekblok. Door het glas is het oorspronkelijke huis zichtbaar.
− Aan de zijgevel (afbeelding 13 en 14) is een schuine serre / glazen blok geplaatst tussen het huis en de schutting / nieuwe zijgevel. Door het glas blijft het oude huis te zien (en het steekt er nog zichtbaar bovenuit).
Opmerking: Als alleen de ingreep is genoemd geen scorepunt toekennen.
19. maximumscore 2
Antwoorden moeten de volgende strekking hebben (twee van devolgende):
− (kenmerk) Het huis lijkt onaf, door een 'provisorisch' aandoende vormgeving (bijvoorbeeld een stapel slordige platen/tegels als trap naar de voordeur) of door in het zicht gebleven constructieonderdelen. (uitleg) Daardoor gaat het in tegen de netheid/keurigheid van de gemiddelde Amerikaanse wijk en/of doorbreekt het de regelmaat/structuur van de wijk.
− (kenmerk) Het lijkt opgebouwd uit schroot en rommel: ruw bouwmateriaal dat meestal tijdelijk of op bouwplaatsen gebruikt wordt (gaas, golfplaat, onbewerkt hout). (uitleg) Daardoor doet het goedkoop aan, wat afbreuk doet aan de (keurige) status van de buurt (waardoor gevreesd kan worden dat de huizenprijzen dalen).
− (kenmerk) Het huis is onherkenbaar vervormd en/of niet-functioneel uitgebouwd en (uitleg) spot op die manier met de traditie van de lokale architectuur of met het type huizen/architectuur dat men gewend was.
Opmerking: als alleen een kenmerk of alleen de uitleg is gegeven, geen scorepunt toekennen.
20. maximumscore 3
Deconstructivisme wordt gekenmerkt door gebouwen die (drie van de volgende):
− samengesteld lijken te zijn uit losse, ongerelateerde onderdelen zonder duidelijke structuur of visuele logica.
− chaotisch en/of gefragmenteerd aandoen, alsof ze ontploft of neergestort zijn.
− schijnbaar instabiel zijn, met onlogische verbindingen en/of spottend met de zwaartekracht, zoals hier de gekantelde glazen kubus (zonder constructieve logica).
− tijdelijke constructies lijken, die provisorisch/snel in elkaar gezet zijn.
− vaak bestaan uit een combinatie van ongebruikelijke materialen.
21. maximumscore 2
twee van de volgende:
− snijden: Er zijn gleuven/naden in het karton gesneden / geritst, waardoor een 2D-plaat scherp omgevouwen kan worden, zodat hoeken ontstaan en daarmee een 3D-vorm of driedimensionale objecten.
− buigen: Het (2D-) karton wordt gebogen, waardoor holle en bolle vormen ontstaan die driedimensionaal zijn.
− lijmen / assembleren: De (3D-) vormen zijn in en/of tegen elkaar (geschoven en) gelijmd of geassembleerd tot een sculpturaal object.
22. maximumscore 3
drie van de volgende:
− Het uitgangspunt van geometrie en/of strakke, rechte kubusvormen wordt overtreden: hier zijn de vormen organisch/plastisch/gebogen.
− Het uitgangspunt 'form follows function' is losgelaten: de gebogen vormen zijn vooral sculpturaal en/of decoratief en hebben geen gebruiksfunctie (en ook de kleuren zijn uitsluitend decoratief).
− Het uitgangspunt van transparantie of van 'licht, lucht (en ruimte)' is losgelaten: het gebouw bestaat uit overwegend gesloten vormen (die zwaar aandoen).
− Het uitgangspunt van een overzichtelijke constructie geldt hier niet: van de buitenkant krijg je geen indruk van de structuur van het interieur.
− Het uitgangspunt van een (visueel) logische structuur of (asymmetrisch) evenwicht wordt overtreden: hier lijkt de structuur instabiel of wankel, met 'omgevallen' of 'liggende' volumes.
23. maximumscore 2
Antwoorden moeten de volgende strekking hebben (twee van de volgende):
− De glooiende, golvende vormen passen goed bij wat er in het gebouw gebeurt; ze kunnen worden opgevat als een dynamische/esthetische verbeelding van muziek.
− De glanzend zilveren (en goudgele) kleur in combinatie met de plastische vormen die het licht opvangen, geven een juweelachtige, luxe, rijke uitstraling, wat goed past bij een 'cultuurtempel'.
− Het gebouw valt op als een fantasievol/dynamisch/expressief element tussen de omringende strakke (modernistische) en/of eenvormige, zakelijke hoogbouw.
24. maximumscore 2
twee van de volgende:
− Het zijn nagenoeg kant en klare ruimtes (waaraan je weinig hoeft te doen, behalve water, gas en licht, wc, afvoer aanbrengen), dus een woning is snel klaar en/of het is daarom een relatief goedkope manier van bouwen.
− Containers zijn stapelbaar, dus er kunnen verdiepingen gemaakt worden (waardoor efficiënt gebruik wordt gemaakt van het bouwoppervlak).
− Ze zijn sterk (en waterdicht).
− In de wanden kunnen gaten gezaagd worden, zodat ramen mogelijk zijn.
25. maximumscore 2
twee van de volgende:
− Zulke tegendraadse architectuur en/of design is duurzaam vanwege hergebruik/recycling en aan duurzaamheid wordt steeds meer belang gehecht.
− Industriële vormen willen niet behagen en/of zijn niet 'gelikt', maar symboliseren iets ruws of eerlijks of elementairs, wat belangrijk of spannend wordt gevonden in tijden waarin alles geregeld lijkt te zijn.
− Dit soort architectuur of design is relatief goedkoop, wat in tijden van economische crisis aantrekkelijk is. per juist antwoord 1
Goud en glorie
1. maximumscore 4
vier van de volgende antwoorden:
− Ze staan/kijken in dezelfde richting.
− Ze dragen dezelfde kleding en/of ze dragen beiden een harnas.
− Ze zijn verbonden met elkaar door de hand die Joris op de schouder van Karel legt.
− Ze staan beiden op één en dezelfde sokkel.
− Ze hebben hetzelfde haar/kapsel en gezicht.
− Ze staan dicht bij elkaar.
− Ze vormen met de helm op de voorgrond een compositorische eenheid / een driehoek.
2. maximumscore 1
Het antwoord dient de volgende strekking te hebben:
Karel wil aan de wereld en/of God laten zien dat hij net zo'n dappere/goede strijder is als Sint Joris (omdat hij Luik veroverd heeft). Of
Karel gelooft dat Sint Joris hem bij zijn strijd geholpen heeft en daarmee zijn goedkeuring geeft / hem bijstaat (aanbeveelt bij God).
3. maximumscore 3
drie van de volgende antwoorden:
− Het buigen/plooien/vormen van het goud maakt dat de kleding natuurlijk/levensecht om het lichaam valt.
− Fijne graveringen in het goud maken dat de haardossen/kapsels levensechter lijken.
− In de haardos en/of in de mouw is het goud mat gelaten en daardoor lijkt de haardos levensechter en/of lijkt het matte deel van de mouw op stof / fluweel.
− Details in goud, zoals de knoopjes (ringetjes, versieringen) maken de kleding levensechter.
− Het gladmaken/polijsten van het goud laat de harnassen levensecht glanzen.
4. maximumscore 1
Het antwoord dient de volgende strekking te hebben:
In de twintigste eeuw wordt meer waarde gehecht aan de verbeeldingskracht/originaliteit van de maker/kunstenaar en/of minder waarde gehecht aan kostbare materialen en/of vakmanschap.
5. maximumscore 1
Het antwoord moet de volgende strekking hebben:
Porselein (met glazuur) en bladgoud zijn glimmende en/of kostbare materialen en verwijzen naar de rijkdom van Michael Jackson en/of naar de wereld van glitter en glamour / showbizz en/of naar de aandacht voor zijn uiterlijk (het bleken / egaliseren van de huid).
Of
Het beeld doet denken aan kitsch(beeldjes) / decoratieve beeldjes (Biedermeier) en dat verwijst naar de wereld van glitter en glamour / showbizz / kitsch en klatergoud van Michael Jackson.
6. maximumscore 2
Antwoorden moeten de volgende strekking hebben:
• Overeenkomst: 1 De voorstelling, een popster, verwijst naar het gebruik van onderwerpen uit de populaire cultuur, en dat is een kenmerk van pop art.
• Verschil: 1 Het materiaal, porselein en bladgoud, en/of de zoete stijl en/of het gebruik van keramiek wordt in de jaren tachtig met (super)kitsch en/of burgerlijkheid geassocieerd (en verwijzingen daarnaar zijn kenmerkend voor kunst uit de jaren tachtig / het postmodernisme en niet voor de jaren zestig).
7. maximumscore 1
Het antwoord moet de volgende strekking hebben:
Het beeld is door een kunstenaar bedacht en om die reden is het kunst (ook al doet de stijl waarin hij werkt denken aan kitsch).
Of
Koons maakt bewust (om inhoudelijke redenen) gebruik van een kitscherige stijl (omdat het past bij zijn onderwerp) en om die reden is het kunst.
Of
Het beeld staat in een museum en om die reden is het kunst.
Opmerking: als in het antwoord wordt genoemd dat het werk 'knap gemaakt is' geen scorepunt toekennen.
8. maximumscore 2
twee van de volgende antwoorden:
− Het beeld van een wereldberoemde popster als Michael Jackson past bij het wereldberoemde kasteel / beelden van beroemde vorsten die in Versailles te zien zijn.
− Koons is zelf wereldberoemd geworden / heeft een sterrenstatus gekregen en dat past bij de status van Versailles en/of bij de beelden van beroemde vorsten die er te zien zijn.
− De glitter en glamour van Koons' werk past goed bij de glamour/indrukwekkende stijl (barok) van Versailles. − De moraal is veranderd en/of mensen zijn gewend geraakt aan beelden zoals die van Koons en dat wordt bevestigd door het feit dat hij een tentoonstelling heeft in (de toeristische trekpleister) Versailles.
9. maximumscore 3
drie van de volgende:
− Door de open constructie is er relatief weinig hout nodig.
− De stoel bestaat uit planken van dezelfde maat, die van een standaardplank afgezaagd worden; dat is eenvoudig en snel.
− Het hout is onbehandeld / onbewerkt en/of ongedecoreerd (en vurenhout was destijds goedkoop).
− De stoel is op eenvoudige wijze in elkaar te zetten, dit scheelt arbeidskosten (en bij het bouwpakket doet de koper het zelf).
− De schroefgaten zijn niet weggewerkt, dit scheelt arbeidskosten.
10. maximumscore 4
• overeenkomst: eenvoudige vorm, gebaseerd op een kubus / blok 1
• overeenkomst: zichtbare aandacht voor het ambachtelijke/ handgemaakte of heldere constructie of constructie/schroeven zijn zichtbaar gelaten 1
• verschil: de stoel van Rietveld is relatief licht en/of open, de stoel van Eek oogt zwaar en/of massief en/of gesloten of 'dichtgetimmerd' 1
• verschil: de stoel van Rietveld is neutraal van kleur / onbewerkte houtkleur, de stoel van Eek is gevarieerd van kleur / van verschillende houtkleuren / van (steeds anders) bewerkt en geschilderd hout 1
11. maximumscore 1
Het antwoord moet de volgende strekking hebben:
Sloophout is oud / vertoont gebruikssporen en paste daarom niet in de (toenmalige) designwereld van de strakke, gladde, industriële hightechvormgeving die er perfect (nieuw, schoon) uit moet zien (en die meestal in massaproductie wordt vervaardigd; in sloophout is elk product anders).
12. maximumscore 2
twee van de volgende:
− Door het sloophout krijgt het meubel een 'ziel': de stoel lijkt al een geschiedenis te hebben (dat appelleert aan een behoefte aan authenticiteit).
− Elk ontwerp van Eek is (herkenbaar maar toch) uniek, want samengesteld uit steeds andere stukken / kleuren afvalhout (dus je onderscheidt je als koper van de massa).
− De stoel is een (zorgvuldig gemaakt, hoogwaardig) ambachtelijk product (en dus geen industrieel product), dat appelleert aan de behoefte aan authenticiteit / menselijke productie.
− Eek is inmiddels beroemd / een merknaam geworden en het geeft een zekere status (je hebt kennelijk een goede smaak of bent op de hoogte) om een ontwerp van een bekende / jonge / hippe vormgever in huis te hebben.
13. maximumscore 1
Antwoorden moeten de volgende strekking hebben:
Ja, want het idee om op deze manier meubels te maken is van Eek en dat idee is zijn intellectueel of artistiek 'eigendom' en/of je maakt op die manier 'nep-design' en/of je licht mensen op als ze denken dat ze daarmee een 'echte Eek' bezitten.
Of
Nee, want je kunt niemand verbieden een bepaald materiaal te gebruiken en/of sloophouten meubels lijken al gauw op ontwerpen van Eek, omdat meubels in hun grondvorm al op elkaar lijken. Of
Nee en ja, want iedereen mag zelf weten welk materiaal hij gebruikt om (voor zichzelf) meubels te maken (ook als ze op die van bestaande ontwerpers lijken). Het wordt pas een probleem als iemand ze gaat verkopen en daarmee suggereert dat het ontwerpen van Eek zijn.
14. maximumscore 2
twee van de volgende:
− De onregelmatige vorm ziet er 'geknutseld'/onhandig uit, waardoor de stoel gammel oogt en/of geen functioneel zitelement lijkt.
− De grillige vorm lijkt spontaan tot stand gekomen te zijn in plaats van een doordacht ontwerp, zoals je van design verwacht.
− De schetsmatige vorm lijkt niet af en/of de stoel is niet gedetailleerd afgewerkt, wat je bij design verwacht.
− Door het boetseren wordt elke stoel een unicum (terwijl design meestal in grotere oplages geproduceerd wordt).
15. maximumscore 2
• Eek werkt ambachtelijk en/of ontwerpt al doende: hij verzamelt (bestaand) materiaal en laat daardoor de vormgeving bepalen 1
• Baas ontwerpt conceptueel: hij krijgt een idee en laat dat uitvoeren 1
16. maximumscore 2
twee van de volgende:
− Het is een dubbelzinnig object: een alledaags gebruiksvoorwerp is veranderd in een vervreemdend artistiek object.
− Het vervloeien of zacht worden / smelten van (harde) vormen werd in het surrealisme vaak gebruikt (bijvoorbeeld door Dali en Tanguy), waardoor een vreemde, droomachtige werkelijkheid ontstond.
− De roze kleur roept (in combinatie met de organische vormen) associaties met huidskleur / erotiek op; in het surrealisme werd vaak naar sexualiteit / erotiek verwezen.
17. maximumscore 2
• Door de titel lijkt de roze materie (nog meer) op een mens: de druipers lijken dan benen en/of de golven lijken huidplooien 1
• Het lijkt of er een menselijk drama heeft plaatsgevonden in dat kantoor, iemand is onwel geworden (gesmolten)
18. maximumscore 2
twee van de volgende:
− De architect heeft het oorspronkelijke huis 'ingepakt' met deels transparante materialen en met losse 'wanden' met glaspartijen, waardoor je het oude huis nog steeds kunt waarnemen.
− Hij plaatste een nieuwe voorgevel voor het huis (afbeelding 11). Die gevel is onderbroken, waardoor het hogere deel van de oorspronkelijke gevel goed te zien blijft.
− Hij maakte een overkapping tussen de nieuwe voorgevel en het huis. Dit deel is van gaas (net als een deel van de nieuwe voorgevel) en dus transparant, waardoor het oude huis nog steeds te zien is.
− Op de hoek (afbeelding 12) gaat de nieuwe gevel over in een glazen hoekblok. Door het glas is het oorspronkelijke huis zichtbaar.
− Aan de zijgevel (afbeelding 13 en 14) is een schuine serre / glazen blok geplaatst tussen het huis en de schutting / nieuwe zijgevel. Door het glas blijft het oude huis te zien (en het steekt er nog zichtbaar bovenuit).
Opmerking: Als alleen de ingreep is genoemd geen scorepunt toekennen.
19. maximumscore 2
Antwoorden moeten de volgende strekking hebben (twee van devolgende):
− (kenmerk) Het huis lijkt onaf, door een 'provisorisch' aandoende vormgeving (bijvoorbeeld een stapel slordige platen/tegels als trap naar de voordeur) of door in het zicht gebleven constructieonderdelen. (uitleg) Daardoor gaat het in tegen de netheid/keurigheid van de gemiddelde Amerikaanse wijk en/of doorbreekt het de regelmaat/structuur van de wijk.
− (kenmerk) Het lijkt opgebouwd uit schroot en rommel: ruw bouwmateriaal dat meestal tijdelijk of op bouwplaatsen gebruikt wordt (gaas, golfplaat, onbewerkt hout). (uitleg) Daardoor doet het goedkoop aan, wat afbreuk doet aan de (keurige) status van de buurt (waardoor gevreesd kan worden dat de huizenprijzen dalen).
− (kenmerk) Het huis is onherkenbaar vervormd en/of niet-functioneel uitgebouwd en (uitleg) spot op die manier met de traditie van de lokale architectuur of met het type huizen/architectuur dat men gewend was.
Opmerking: als alleen een kenmerk of alleen de uitleg is gegeven, geen scorepunt toekennen.
20. maximumscore 3
Deconstructivisme wordt gekenmerkt door gebouwen die (drie van de volgende):
− samengesteld lijken te zijn uit losse, ongerelateerde onderdelen zonder duidelijke structuur of visuele logica.
− chaotisch en/of gefragmenteerd aandoen, alsof ze ontploft of neergestort zijn.
− schijnbaar instabiel zijn, met onlogische verbindingen en/of spottend met de zwaartekracht, zoals hier de gekantelde glazen kubus (zonder constructieve logica).
− tijdelijke constructies lijken, die provisorisch/snel in elkaar gezet zijn.
− vaak bestaan uit een combinatie van ongebruikelijke materialen.
21. maximumscore 2
twee van de volgende:
− snijden: Er zijn gleuven/naden in het karton gesneden / geritst, waardoor een 2D-plaat scherp omgevouwen kan worden, zodat hoeken ontstaan en daarmee een 3D-vorm of driedimensionale objecten.
− buigen: Het (2D-) karton wordt gebogen, waardoor holle en bolle vormen ontstaan die driedimensionaal zijn.
− lijmen / assembleren: De (3D-) vormen zijn in en/of tegen elkaar (geschoven en) gelijmd of geassembleerd tot een sculpturaal object.
22. maximumscore 3
drie van de volgende:
− Het uitgangspunt van geometrie en/of strakke, rechte kubusvormen wordt overtreden: hier zijn de vormen organisch/plastisch/gebogen.
− Het uitgangspunt 'form follows function' is losgelaten: de gebogen vormen zijn vooral sculpturaal en/of decoratief en hebben geen gebruiksfunctie (en ook de kleuren zijn uitsluitend decoratief).
− Het uitgangspunt van transparantie of van 'licht, lucht (en ruimte)' is losgelaten: het gebouw bestaat uit overwegend gesloten vormen (die zwaar aandoen).
− Het uitgangspunt van een overzichtelijke constructie geldt hier niet: van de buitenkant krijg je geen indruk van de structuur van het interieur.
− Het uitgangspunt van een (visueel) logische structuur of (asymmetrisch) evenwicht wordt overtreden: hier lijkt de structuur instabiel of wankel, met 'omgevallen' of 'liggende' volumes.
23. maximumscore 2
Antwoorden moeten de volgende strekking hebben (twee van de volgende):
− De glooiende, golvende vormen passen goed bij wat er in het gebouw gebeurt; ze kunnen worden opgevat als een dynamische/esthetische verbeelding van muziek.
− De glanzend zilveren (en goudgele) kleur in combinatie met de plastische vormen die het licht opvangen, geven een juweelachtige, luxe, rijke uitstraling, wat goed past bij een 'cultuurtempel'.
− Het gebouw valt op als een fantasievol/dynamisch/expressief element tussen de omringende strakke (modernistische) en/of eenvormige, zakelijke hoogbouw.
24. maximumscore 2
twee van de volgende:
− Het zijn nagenoeg kant en klare ruimtes (waaraan je weinig hoeft te doen, behalve water, gas en licht, wc, afvoer aanbrengen), dus een woning is snel klaar en/of het is daarom een relatief goedkope manier van bouwen.
− Containers zijn stapelbaar, dus er kunnen verdiepingen gemaakt worden (waardoor efficiënt gebruik wordt gemaakt van het bouwoppervlak).
− Ze zijn sterk (en waterdicht).
− In de wanden kunnen gaten gezaagd worden, zodat ramen mogelijk zijn.
25. maximumscore 2
twee van de volgende:
− Zulke tegendraadse architectuur en/of design is duurzaam vanwege hergebruik/recycling en aan duurzaamheid wordt steeds meer belang gehecht.
− Industriële vormen willen niet behagen en/of zijn niet 'gelikt', maar symboliseren iets ruws of eerlijks of elementairs, wat belangrijk of spannend wordt gevonden in tijden waarin alles geregeld lijkt te zijn.
− Dit soort architectuur of design is relatief goedkoop, wat in tijden van economische crisis aantrekkelijk is. per juist antwoord 1