Neo
De Vragen
Van binnen naar buiten
Vragen bij afbeelding 1 tot en met 3
Op afbeelding 1 zie je een schildering uit 1474 van Andrea Mantegna. Het is een tafereel uit het leven van graaf Ludovico Gonzaga met op de achtergrond een landschap. Rechts naast de deur is de graaf van opzij te zien. Samen met andere familieleden begroet hij zijn zoon Francesco, die zojuist is aangekomen.
2p 1. De schildering beslaat de hele wand van een kamer in het Gonzaga- paleis in Mantua. Zuilen en onderrand behoren tot de schildering, die om de (echte) deurpartij is aangebracht. Door deze geschilderde architectuur lijkt het alsof je vanuit de kamer direct uitzicht hebt op het landschap en er zó in kunt stappen. Bespreek nog twee andere manieren waarop de voorstelling aansluit bij de kamer.
De illusie van een uitzicht wordt versterkt door het landschap, waaraan Mantegna veel aandacht heeft besteed. Bekijk afbeelding 1 en het detail op afbeelding 2.
2p 2. Bespreek twee aspecten waaruit blijkt dat hij het landschap belangrijk vond.
Op figuur 1 zie je een detail van de geschilderde zuil rechts naast de deur. Mantegna heeft in een van de ornamenten een zelfportret geschilderd.
In de renaissance werden veel portretten en ook zelfportretten geschilderd.
2p 3. Leg voor zowel het portret als voor het zelfportret uit waarom deze bij de renaissance passen.
Het werk van Mantegna is typerend voor de vroege renaissance.
Bekijk afbeelding 1.
4p 4. Noem vier kenmerken van de renaissance die je hier ziet.
Geef ook steeds aan waar je ze aantreft in de schildering.
NB Laat de portretten buiten beschouwing.
Op afbeelding 3 zie je een Venetiaans schilderij uit 1510. Het werd lange tijd toegeschreven aan Giorgione, maar tegenwoordig vaker aan diens leerling Titiaan. In een vredig landschap zie je enkele figuren. De vrouwen zijn nimfen of muzen, inspiratiebronnen van de poëzie en de muziek.
De vrouwen behoren tot een andere werkelijkheid dan de mannen.
2p 5. Bespreek twee aspecten waaruit je dat kunt afleiden.
Bekijk afbeelding 1 en 3.
Het landschap speelt bij Titiaan een andere rol dan bij Mantegna.
3p 6. Leg uit wat dit verschil inhoudt. Noem daarna twee aspecten van afbeelding 3 waaraan je kunt zien dat die rol veranderd is.
Bouwen om te bekoren
Vragen bij afbeelding 4 tot en met 10.
Op figuur 2 zie je een voorbeeld van een vroeg barokke kerk uit Italië: Il Gesù. De kerk werd eind zestiende eeuw gebouwd en staat in Rome.
2p 3. Leg voor zowel het portret als voor het zelfportret uit waarom deze bij de renaissance passen.
Het werk van Mantegna is typerend voor de vroege renaissance.
Bekijk afbeelding 1.
4p 4. Noem vier kenmerken van de renaissance die je hier ziet.
Geef ook steeds aan waar je ze aantreft in de schildering.
NB Laat de portretten buiten beschouwing.
Op afbeelding 3 zie je een Venetiaans schilderij uit 1510. Het werd lange tijd toegeschreven aan Giorgione, maar tegenwoordig vaker aan diens leerling Titiaan. In een vredig landschap zie je enkele figuren. De vrouwen zijn nimfen of muzen, inspiratiebronnen van de poëzie en de muziek.
De vrouwen behoren tot een andere werkelijkheid dan de mannen.
2p 5. Bespreek twee aspecten waaruit je dat kunt afleiden.
Bekijk afbeelding 1 en 3.
Het landschap speelt bij Titiaan een andere rol dan bij Mantegna.
3p 6. Leg uit wat dit verschil inhoudt. Noem daarna twee aspecten van afbeelding 3 waaraan je kunt zien dat die rol veranderd is.
Bouwen om te bekoren
Vragen bij afbeelding 4 tot en met 10.
Op figuur 2 zie je een voorbeeld van een vroeg barokke kerk uit Italië: Il Gesù. De kerk werd eind zestiende eeuw gebouwd en staat in Rome.
Op afbeelding 4 zie je Val-de-Grace, een kerk uit de Franse barok. Deze kerk staat in Parijs en is later gebouwd, in de tweede helft van de zeventiende eeuw. De architect François Mansart wilde een kerk die uitbundiger was dan het Italiaanse voorbeeld.
Vergelijk de voorgevel op afbeelding 4 met die op figuur 2.
De voorgevel van Val-de-Grace lijkt vergeleken met die van Il Gesù heel imponerend.
3p 7. Beschrijf drie aspecten van de gevel van Val-de-Grace die bijdragen aan het imponerende uiterlijk ervan.
Op figuur 3 zie je twee soorten koepelbouw: links zonder trommel en rechts met trommel. Het type met trommel is toegepast in Val-de-Grace.
Op figuur 4 en 5 zie je de verhoogde koepel zoals die is toegepast in Val- de-Grace.
Het voordeel van een verhoogde koepel voor het exterieur is dat de kerk hoger wordt, zodat je die van een afstand goed kunt zien. Een verhoogde koepel biedt ook voordelen voor het interieur.
Vergelijk de voorgevel op afbeelding 4 met die op figuur 2.
De voorgevel van Val-de-Grace lijkt vergeleken met die van Il Gesù heel imponerend.
3p 7. Beschrijf drie aspecten van de gevel van Val-de-Grace die bijdragen aan het imponerende uiterlijk ervan.
Op figuur 3 zie je twee soorten koepelbouw: links zonder trommel en rechts met trommel. Het type met trommel is toegepast in Val-de-Grace.
Op figuur 4 en 5 zie je de verhoogde koepel zoals die is toegepast in Val- de-Grace.
Het voordeel van een verhoogde koepel voor het exterieur is dat de kerk hoger wordt, zodat je die van een afstand goed kunt zien. Een verhoogde koepel biedt ook voordelen voor het interieur.
Figuur 4
Figuur 5
Bekijk figuur 5.
2p 8. Geef twee voordelen van de verhoogde koepelbouw voor het interieur van Val-de-Grace.
Op afbeelding 5 zie je de plafondschildering in de koepel. God is afgebeeld in de hemelopening en wordt omringd door allerlei Bijbelse figuren, zoals engelen en profeten.
De kunstenaar heeft de koepel zo geschilderd dat de blik van de beschouwer als vanzelf naar de hemelopening wordt gestuurd.
2p 9. Geef twee manieren waarop de blik naar de hemelopening wordt gestuurd.
Op afbeelding 6 zie je de beeldengroep die onder de koepel geplaatst is. De beeldengroep stelt de geboorte van Christus voor. Maria begroet het kind eerbiedig. Jozef reageert verrast op het bijzondere kind.
Op afbeelding 7 zie je Jozef. De kunstenaar heeft veel moeite gedaan om het gevoel van verrassing zo overtuigend mogelijk te verbeelden in de houding van Jozef.
Bekijk afbeelding 7.
2p 10. Beschrijf twee manieren waarop de houding van Jozef bijdraagt aan dit gevoel van verrassing.
De katholieke kerk had met het plaatsen van een dergelijke levensechte beeldengroep in de kerk een doel.
2p 11. Geef aan
- welk effect een dergelijke levensechte beeldengroep heeft op de gelovigen, en
- welk doel de kerk hiermee wilde bereiken.
Architectenbureau FAT kreeg rond 2005 de opdracht om nieuwbouw te ontwerpen voor een voormalige arbeiderswijk in Manchester, Engeland. Op afbeeldingen 8, 9 en 10 zie je het nieuwbouwproject. FAT wilde de kwaliteit van de leefomgeving verbeteren door meer sfeer in de straten te brengen en bij het ontwerpen van woningen rekening te houden met de persoonlijke smaak en huiselijke stijl van de (voormalige) inwoners van dit gebied.
In figuur 6 zie je een impressie die FAT maakte van een alledaags interieur in de huiselijke stijl van de wijkbewoners. De impressie bestaat uit allerlei aspecten van een interieur die doorgaans als gezellig of sfeervol worden ervaren, zoals een open haard.
Bekijk figuur 6.
3p 12. Noem nog drie voorbeelden van dergelijke sfeervolle aspecten die je terugvindt in deze impressie.
FAT nam deze impressie van een huiselijk interieur als uitgangspunt voor het ontwerpen van het exterieur van de nieuwbouwwoningen. Elke woning kreeg een eigen stijl en een huiselijke sfeer.
Bekijk afbeelding 8 en 9.
4p 13. Geef twee voorbeelden van het exterieur
- die duiden op een eigen stijl van de woningen, en
- twee voorbeelden die duiden op een huiselijke sfeer.
FAT is de afkorting van Fashion, Architecture, Taste (mode, architectuur, smaak). Het bureau typeert zichzelf als dwars, als een groep architecten die op allerlei niveaus ingaat tegen gewoontes in de architectuur. Hun motto bij het ontwerpen is: "Kill the modernist in you!" (Dood de modernist in jezelf!).
Op figuur 7 zie je een voorbeeld van een modernistische woonwijk uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Afgaand op het project in Manchester kun je stellen dat het FAT niet helemaal gelukt is om de modernist in henzelf te doden.
Bekijk afbeelding 8, 9 en 10.
2p 14. Geef twee argumenten die deze stelling ondersteunen.
De architectuurcriticus Hans Teerds vraagt zich af of het doel om de wijk in Manchester meer af te stemmen op de wensen van de inwoners wel is gehaald. Teerds: "Gaat de alledaagsheid van 'de straat' niet verloren? En bereikt men het doel: kan de bewoner zich nog identificeren met het resultaat?"
1p 15. Ben jij van mening dat FAT het doel om de wijk gezelliger en huiselijker te maken gehaald heeft? Ondersteun je mening met een argument.
Man en vrouw
Vragen bij afbeelding 11 tot en met 15.
Op figuur 8 zie je een portret van een verloofd paar dat Pieter Codde schilderde in 1634.
Het paar liet zich vereeuwigen als voorname, zelfbewuste burgers.
Bekijk figuur 8.
2p 16. Beschrijf twee aspecten van de voorstelling waaruit het voorname en/of zelfbewuste blijkt.
In de zeventiende eeuw werden in Nederland veel portretten, groepsportretten en huwelijksportretten geschilderd. Dat hing samen met de kunstmarkt, die hier anders was dan in zuidelijke baroklanden als Frankrijk en Italië.
2p 17. Leg uit
- dat juist in Nederland de portretkunst door de kunstmarkt tot bloei kwam, en - waardoor het aanbod van genres op de Nederlandse kunstmarkt heel divers werd (stillevens, landschappen, genrestukken).
Op afbeelding 11 zie je Het joodse bruidje, dat Rembrandt omstreeks 1665 schilderde. Een man en een vrouw lieten zich, in historische kostuums, afbeelden als Bijbelse personages. Het werk krijgt daardoor een andere betekenis dan het portret van het echtpaar op figuur 8.
Rembrandts schilderij toont de intimiteit van de liefde.
1p 18. Geef aan hoe je dat kunt afleiden uit de voorstelling.
2p 19. Beschrijf twee manieren waarop de vormgeving de intimiteit versterkt.
In Het joodse bruidje paste Rembrandt een vrije, losse manier van schilderen toe. Bekijk afbeelding 11 en het detail op afbeelding 12.
3p 20. Beschrijf drie verschillende manieren waarop Rembrandt verf aanbrengt in dit werk, en geef steeds aan welk effect hij daarmee bereikte.
Op afbeelding 13 zie je De Kus uit 1908 van de Oostenrijkse schilder Gustav Klimt.
De man en vrouw vormen een eenheid, die versterkt wordt door de vormgeving.
1p 21. Geef met een voorbeeld aan hoe de vormgeving die eenheid versterkt.
Ondanks die eenheid zijn de figuren toch goed van elkaar te onderscheiden. Klimt maakt in de decoratie duidelijk verschil tussen het mannelijke en vrouwelijke.
2p 22. Leg uit op welke manier dit verschil in de decoratie te zien is.
Het werk van Klimt behoort tot de jugendstil.
2p 23. Noem twee kenmerken van de jugendstil die je ziet in het werk op afbeelding 13.
Op afbeelding 14 zie je een schilderij van de Amerikaanse illustrator James Avati uit 1950. Het is gebruikt voor het omslag van het boek op afbeelding 15. Avati maakte dit soort ontwerpen voor honderden pocketboeken. De omslagen moesten een miljoenenpubliek verleiden de boeken te kopen.
Een spannende voorstelling op het omslag van een boek verleidt het publiek tot aankoop.
2p 24. Leg uit
- wat de voorstelling op afbeelding 14 zo spannend maakt, en
- waarom een dergelijke voorstelling verleidt tot aankoop.
Avati kreeg pas heel laat een overzichtstentoonstelling in een museum. Zijn werk werd in de jaren vijftig niet serieus genomen door de kunstwereld.
2p 25. Geef twee redenen waarom zijn schilderijen destijds door de kunstwereld niet serieus werden genomen.
2p 8. Geef twee voordelen van de verhoogde koepelbouw voor het interieur van Val-de-Grace.
Op afbeelding 5 zie je de plafondschildering in de koepel. God is afgebeeld in de hemelopening en wordt omringd door allerlei Bijbelse figuren, zoals engelen en profeten.
De kunstenaar heeft de koepel zo geschilderd dat de blik van de beschouwer als vanzelf naar de hemelopening wordt gestuurd.
2p 9. Geef twee manieren waarop de blik naar de hemelopening wordt gestuurd.
Op afbeelding 6 zie je de beeldengroep die onder de koepel geplaatst is. De beeldengroep stelt de geboorte van Christus voor. Maria begroet het kind eerbiedig. Jozef reageert verrast op het bijzondere kind.
Op afbeelding 7 zie je Jozef. De kunstenaar heeft veel moeite gedaan om het gevoel van verrassing zo overtuigend mogelijk te verbeelden in de houding van Jozef.
Bekijk afbeelding 7.
2p 10. Beschrijf twee manieren waarop de houding van Jozef bijdraagt aan dit gevoel van verrassing.
De katholieke kerk had met het plaatsen van een dergelijke levensechte beeldengroep in de kerk een doel.
2p 11. Geef aan
- welk effect een dergelijke levensechte beeldengroep heeft op de gelovigen, en
- welk doel de kerk hiermee wilde bereiken.
Architectenbureau FAT kreeg rond 2005 de opdracht om nieuwbouw te ontwerpen voor een voormalige arbeiderswijk in Manchester, Engeland. Op afbeeldingen 8, 9 en 10 zie je het nieuwbouwproject. FAT wilde de kwaliteit van de leefomgeving verbeteren door meer sfeer in de straten te brengen en bij het ontwerpen van woningen rekening te houden met de persoonlijke smaak en huiselijke stijl van de (voormalige) inwoners van dit gebied.
In figuur 6 zie je een impressie die FAT maakte van een alledaags interieur in de huiselijke stijl van de wijkbewoners. De impressie bestaat uit allerlei aspecten van een interieur die doorgaans als gezellig of sfeervol worden ervaren, zoals een open haard.
Bekijk figuur 6.
3p 12. Noem nog drie voorbeelden van dergelijke sfeervolle aspecten die je terugvindt in deze impressie.
FAT nam deze impressie van een huiselijk interieur als uitgangspunt voor het ontwerpen van het exterieur van de nieuwbouwwoningen. Elke woning kreeg een eigen stijl en een huiselijke sfeer.
Bekijk afbeelding 8 en 9.
4p 13. Geef twee voorbeelden van het exterieur
- die duiden op een eigen stijl van de woningen, en
- twee voorbeelden die duiden op een huiselijke sfeer.
FAT is de afkorting van Fashion, Architecture, Taste (mode, architectuur, smaak). Het bureau typeert zichzelf als dwars, als een groep architecten die op allerlei niveaus ingaat tegen gewoontes in de architectuur. Hun motto bij het ontwerpen is: "Kill the modernist in you!" (Dood de modernist in jezelf!).
Op figuur 7 zie je een voorbeeld van een modernistische woonwijk uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Afgaand op het project in Manchester kun je stellen dat het FAT niet helemaal gelukt is om de modernist in henzelf te doden.
Bekijk afbeelding 8, 9 en 10.
2p 14. Geef twee argumenten die deze stelling ondersteunen.
De architectuurcriticus Hans Teerds vraagt zich af of het doel om de wijk in Manchester meer af te stemmen op de wensen van de inwoners wel is gehaald. Teerds: "Gaat de alledaagsheid van 'de straat' niet verloren? En bereikt men het doel: kan de bewoner zich nog identificeren met het resultaat?"
1p 15. Ben jij van mening dat FAT het doel om de wijk gezelliger en huiselijker te maken gehaald heeft? Ondersteun je mening met een argument.
Man en vrouw
Vragen bij afbeelding 11 tot en met 15.
Op figuur 8 zie je een portret van een verloofd paar dat Pieter Codde schilderde in 1634.
Het paar liet zich vereeuwigen als voorname, zelfbewuste burgers.
Bekijk figuur 8.
2p 16. Beschrijf twee aspecten van de voorstelling waaruit het voorname en/of zelfbewuste blijkt.
In de zeventiende eeuw werden in Nederland veel portretten, groepsportretten en huwelijksportretten geschilderd. Dat hing samen met de kunstmarkt, die hier anders was dan in zuidelijke baroklanden als Frankrijk en Italië.
2p 17. Leg uit
- dat juist in Nederland de portretkunst door de kunstmarkt tot bloei kwam, en - waardoor het aanbod van genres op de Nederlandse kunstmarkt heel divers werd (stillevens, landschappen, genrestukken).
Op afbeelding 11 zie je Het joodse bruidje, dat Rembrandt omstreeks 1665 schilderde. Een man en een vrouw lieten zich, in historische kostuums, afbeelden als Bijbelse personages. Het werk krijgt daardoor een andere betekenis dan het portret van het echtpaar op figuur 8.
Rembrandts schilderij toont de intimiteit van de liefde.
1p 18. Geef aan hoe je dat kunt afleiden uit de voorstelling.
2p 19. Beschrijf twee manieren waarop de vormgeving de intimiteit versterkt.
In Het joodse bruidje paste Rembrandt een vrije, losse manier van schilderen toe. Bekijk afbeelding 11 en het detail op afbeelding 12.
3p 20. Beschrijf drie verschillende manieren waarop Rembrandt verf aanbrengt in dit werk, en geef steeds aan welk effect hij daarmee bereikte.
Op afbeelding 13 zie je De Kus uit 1908 van de Oostenrijkse schilder Gustav Klimt.
De man en vrouw vormen een eenheid, die versterkt wordt door de vormgeving.
1p 21. Geef met een voorbeeld aan hoe de vormgeving die eenheid versterkt.
Ondanks die eenheid zijn de figuren toch goed van elkaar te onderscheiden. Klimt maakt in de decoratie duidelijk verschil tussen het mannelijke en vrouwelijke.
2p 22. Leg uit op welke manier dit verschil in de decoratie te zien is.
Het werk van Klimt behoort tot de jugendstil.
2p 23. Noem twee kenmerken van de jugendstil die je ziet in het werk op afbeelding 13.
Op afbeelding 14 zie je een schilderij van de Amerikaanse illustrator James Avati uit 1950. Het is gebruikt voor het omslag van het boek op afbeelding 15. Avati maakte dit soort ontwerpen voor honderden pocketboeken. De omslagen moesten een miljoenenpubliek verleiden de boeken te kopen.
Een spannende voorstelling op het omslag van een boek verleidt het publiek tot aankoop.
2p 24. Leg uit
- wat de voorstelling op afbeelding 14 zo spannend maakt, en
- waarom een dergelijke voorstelling verleidt tot aankoop.
Avati kreeg pas heel laat een overzichtstentoonstelling in een museum. Zijn werk werd in de jaren vijftig niet serieus genomen door de kunstwereld.
2p 25. Geef twee redenen waarom zijn schilderijen destijds door de kunstwereld niet serieus werden genomen.
Afbeelding 1
Afbeelding 2
Figuur 1
Afbeelding 3
Figuur 2
Afbeelding 4
Figuur 3
Afbeelding 5
Afbeelding 6
Afbeelding 7
Afbeelding 8
Afbeelding 9
Afbeelding 10
Figuur 6
Figuur 7
Figuur 8
Afbeelding 11
Afbeelding 12
Afbeelding 13
Afbeelding 14
Afbeelding 15
De antwoorden
Van binnen naar buiten
1 maximumscore 2
twee van de volgende antwoorden:
− De figuren staan op of vlak achter de geschilderde rand die de grens vormt tussen de kamer en de gesuggereerde buitenruimte. − Op de echte lijst boven de deur staan geschilderde putti. − Langs het plafond van de zaal is een rail geschilderd met opengeschoven gordijnen die de zaal lijken te scheiden van het tafereel en/of die voor een deel over de deurlijst gedrapeerd zijn.
per juist antwoord 1
2 maximumscore 2
twee van de volgende antwoorden:
− Het landschap neemt een groot deel van de schildering in beslag (bijna de helft van het oppervlak).
− Het landschap is (met rotsen en bebouwing en wolkenlucht) gevarieerd vormgegeven met veel verschillende details.
− Er is op allerlei manieren gestreefd naar dieptewerking door middel van doorkijkjes en/of kleurvervaging en/of verkleining in de verte (waardoor je oog naar de verte wordt getrokken).
per juist antwoord 1
3 maximumscore 2 De antwoorden moeten de volgende strekking hebben:
• portret: Onder invloed van het humanisme was de mens als individu belangrijk geworden en werd het portret een geliefd onderwerp in de kunst. 1
• zelfportret: De positie van de kunstenaar werd in de renaissance belangrijker: hij was niet langer ambachtsman en/of kunst werd meer gelijk aan wetenschap. Daarmee groeide het zelfbewustzijn van de individuele kunstenaar en ging hij (soms) zichzelf afbeelden. 1
4 maximumscore 4 vier van de volgende antwoorden:
− invloed van de klassieke oudheid in de pilaren (en hun decoratie) op de voorgrond
− toepassing van (centraal) lijnperspectief in de zijkanten van de pilaren
− toepassing van perspectivische verkorting in de honden en/of het paard die daardoor ruimtelijk worden
− natuurlijke (gelijkmatige) lichtval waarmee plasticiteit gesuggereerd wordt door schaduwwerking, bijvoorbeeld in het paard en de putti
− levensechte proporties, waardoor de figuren natuurlijk aandoen en/of natuurgetrouwe anatomie van de putti
− symmetrische, evenwichtige compositie van het geheel
per juist antwoord 1
5 maximumscore 2
de twee volgende antwoorden:
− De vrouwen zijn naakt, terwijl de mannen gekleed zijn naar de mode uit die tijd en/of naakte vrouwen op schilderijen uit die tijd kunnen alleen maar godinnen of nimfen (dus figuren uit een andere werkelijkheid) voorstellen 1
− De mannen slaan geen acht op de vrouwen (in wiens nabijheid zij zich bevinden), waardoor het lijkt of zij niet waarneembaar zijn 1
6 maximumscore 3 De antwoorden moeten de volgende strekking hebben:
− verschil: Bij Titiaan is het landschap niet zozeer achtergrond van een voorstelling, zoals bij Mantegna, maar een wezenlijk onderdeel van de voorstelling 1
− Het landschap begint bij Titiaan al op de voorgrond, waar de figuren in het gras zitten 1
− Titiaans figuren (en objecten) hebben zachte contouren en toonovergangen, waardoor ze niet langer afsteken tegen maar versmelten (sfumato) met de omringende natuur 1
Bouwen om te bekoren
7 maximumscore 3
drie van de volgende aspecten:
− Het portiek / tempelfront (het geheel van zuilen, architraaf en fronton) voor de deur maakt de entree heel krachtig / imponerend. − Er staan (in plaats van pilasters) meerdere (dubbele) zuilen in de gevel waardoor die krachtig / imponerend lijkt.
− De entree/ingang is een stuk boven straatniveau geplaatst / bevindt zich hoog boven een brede trap / enkele trappen waardoor de kerk voornaam / imponerend lijkt.
− Er ligt nadruk op de verticaliteit van de gevel (meer zuilen, hogere entree, gebouw iets smaller dan Il Gesù) waardoor de Val-de-Grace imponerend lijkt.
− Er zijn veel opvallende versieringen in de gevel zoals in de timpanen / frontons die de gevel dramatisch / imponerend maken.
− Er is vrij veel reliëf / geleding in de gevel, daardoor zijn er sterke licht- donkercontrasten. Die maken dat de gevel ruimtelijk / imponerend lijkt.
− De deur boven de trappartij is (relatief) hoog, waardoor deze voornaam / imponerend lijkt.
per juist aspect 1
8 maximumscore 2
twee van de volgende:
− In de verhoogde koepel kunnen ramen worden geplaatst die zorgen voor meer (dag)licht in de kerk (waardoor de ruimte opener lijkt en kunst beter zichtbaar wordt).
− In de verhoogde koepel kunnen ramen en/of zuilen geplaatst worden waardoor de kerk een verticaal accent krijgt en/of slanker lijkt (minder zwaar).
− De verhoogde koepel zorgt ervoor dat (een bepaald gedeelte van) het interieur veel hoger wordt en/of indrukwekkender lijkt.
− De verhoogde koepel zorgt ervoor dat (een bepaald gedeelte van) het interieur een hemels / zwevend effect krijgt.
per juist antwoord 1
9 maximumscore 2
twee van de volgende:
− (ordening / compositie) Door de steeds kleiner wordende cirkels wordt de blik naar de hemelopening gestuurd.
− (licht-donker / leeg-vol) Door het contrast tussen het witte / lege centrum en de omgeving die vol met figuren en/of donkerder is, wordt de blik naar het midden (de hemelopening) gestuurd.
− (compositielijnen) Door de compositielijnen langs armen en benen (kijkrichtingen) wordt de blik naar het midden (de hemelopening) gestuurd.
− (perspectief / repoussoirs) Via grote figuren onderaan/op de voorgrond wordt de blik via steeds kleiner wordende figuren naar het midden (de hemelopening) gestuurd.
− (perspectief / verkort) De figuren zijn vrijwel allemaal verkort en/of van onderen weergegeven, waardoor de blik via de onderste figuren naar boven /de hemelopening wordt gestuurd.
per juiste manier 1
10 maximumscore 2
twee van de volgende:
− De half knielende houding van Jozef, alsof hij 'stilhangt' / in de aankomende / neerdalende beweging gestopt is, draagt bij aan het gevoel van verrassing.
− De licht naar voren gebogen houding van Jozef met uitgestoken arm / open hand en naar voren reikend hoofd draagt bij aan het gevoel van verrassing.
− De houding met wijd open / gespreide armen (en handen) draagt bij aan het gevoel van verrassing.
− De houding van Jozef in een opbollende mantel / draperie (die nog niet om het lichaam is gevallen en duidt op aankomst) draagt bij aan het gevoel van verrassing.
per juist antwoord 1
11 maximumscore 2
Het antwoord moet de volgende strekking hebben:
− Een dergelijke levensechte beeldengroep maakte veel indruk op de gelovigen / betrok de gelovigen bij en/of overtuigde gelovigen van het Bijbelse verhaal 1
− De katholieke kerk wilde met dit soort kunst de gelovigen voor zich winnen / haar macht en aanzien vergroten (als reactie op de reformatie) 1
12 maximumscore 3
drie van de volgende:
− schilderijtjes aan de muur
− een zitje met televisie / een ‘televisiehoek’
− de aanwezigheid van snuisterijen / beeldjes
− plant(en) in de kamer
− de muur met vakwerk (vergelijk romantische vakwerkhuizen)
− tapijtje op de vloer
per juist voorbeeld 1
13 maximumscore 4
• eigen stijl (twee van de volgende): 2
− Elke gevel heeft een andere contour / vorm (klokgevel, trapgevel, moderne rechte gevel).
− Elke gevel is anders van kleur en/of heeft een ander kleurpatroon zoals rood-geel en rood-bruin (in verschillende kleurverhoudingen).
− Elke gevel heeft een ander aantal ramen en/of andere indeling van ramen.
• huiselijke sfeer (twee van de volgende): 2
− De (bekleding van de) voorgevels in bakstenen kun je associëren met een huiselijke sfeer.
− De traditionele stijl van de gevels (zoals zeventiende-eeuwse klok- en trapgevels) wordt geassocieerd met een huiselijke sfeer.
− Details zoals de toevoeging van balkons en/of bloembakken en/of decoratieve omlijstingen van de ramen maken de gevels huiselijk/gezellig.
− De geveldecoratie in de vorm van diagonale patronen verwijst naar vakwerk / geruit kleed en dat wordt geassocieerd met huiselijke sfeer.
14 maximumscore 2
twee van de volgende:
− FAT maakt gebruik van geometrische (blok/doos-)vormen en platte daken achter de gevels (net als modernistische architectuur).
− FAT maakt achter de gevels gebruik van voornamelijk wit, zwart en grijs (kleuren die ook kenmerkend zijn voor modernistische architectuur).
− FAT maakt achter de (gemetselde) voorgevels gebruik van beton / montagebouw (en dat is kenmerkend voor modernistische architectuur).
− FAT maakt voor het gebouwde deel achter de gevel gebruik van functionele, overwegend sobere muren (of grote gestuukte muurvlakken) zonder versiering (net zoals de muren van modernistische architectuur).
per juist antwoord 1
15 maximumscore 1
Het antwoord moet de volgende strekking hebben (een van de volgende):
− Ja, want het straatbeeld is met al die verschillende gevels veel gevarieerder geworden.
− Ja, want elke inwoner heeft nu een woning in een persoonlijke stijl.
− Nee, want FAT heeft woningen / gevels ontworpen die vooral iets van hun eigen visie laten zien en niet iets van de smaak / wensen van de bewoners.
− Nee, want de gevels mogen dan wel meer variatie tonen en/of huislijker en persoonlijker lijken, achter de gevel zijn de huizen identiek / hetzelfde vormgegeven (facadearchitectuur).
Man en vrouw
16 maximumscore 2
De man en de vrouw (twee van de volgende):
− dragen dure kleding van kostbare stoffen (molensteenkragen, kant, zijde, brokaten lijfje).
− poseren formeel / staan kaarsrecht (met hand in de zij).
− hebben een fiere / trotse / zelfbewuste blik (ze zijn zich ervan bewust dat ze bekeken worden).
− laten zich van top tot teen / in volle lengte afbeelden (waarmee ze laten zien dat ze zich zo'n dure opdracht kunnen permitteren).
− laten zich afbeelden in een interieur of hal met een 'klassiek' omlijste en bewerkte deur (een voorname omgeving).
per juist antwoord 1
17 maximumscore 2
Antwoorden moeten de volgende strekking hebben:
• (portret) In Nederland was (door bloeiende handel en economie) een rijke burgerij opgekomen, die zich graag liet portretteren en daartoe opdrachten verstrekte aan schilders 1
• (divers aanbod) In Nederland was een vrije markt ontstaan waar kunst werd aangeboden en verkocht: er werden veel schilderijen verhandeld en kunstenaars specialiseerden zich in verschillende genres, zoals stillevens of landschappen 1 of
• (divers aanbod) Naast portretkunst waren ook andere genres zoals stillevens en landschappen in trek, vooral die genres waarin de burgerij zichzelf / het eigen leven kon herkennen en daardoor werd het aanbod groot en divers / ontstonden specialisaties op verschillende gebieden 1
Opmerking Ook goed is als bij 'divers aanbod' als reden wordt gegeven dat er als gevolg van het protestantisme meer vraag was naar schilderijen met een moraliserende betekenis, zoals stillevens met vanitassymboliek.
18 maximumscore 1 Het antwoord moet de volgende strekking hebben: De man en de vrouw zijn op elkaar gericht (en lijken zich niet bewust van de beschouwer), waarbij de man de vrouw omarmt / de vrouw teder aanraakt / zich naar de vrouw toe buigt, terwijl haar vingers op zijn hand rusten.
19 maximumscore 2 twee van de volgende:
− (compositie) Het paar vormt een (centrale) driehoek met hun hoofden dicht bijeen. / Het paar vult het vlak in een driehoekscompositie, met hun hoofden dicht bijeen.
− (compositie) De gebogen compositielijnen langs de contouren van de armen kruisen elkaar op de borst van de vrouw.
− (licht/donker) Het paar licht op tegen een donkere achtergrond, waardoor hun gezichten / gebaren worden benadrukt. / Het clair-obscur geeft de voorstelling meer dramatiek (die gericht is op intimiteit).
− (kleur) De kleuren ('goud' en rood) zijn warm/gloeiend en/of lichten 'vurig' op uit het donker (en verbinden het paar).
per juist antwoord 1
20 maximumscore 3
drie van de volgende:
− Pasteus verfgebruik (al dan niet met paletmes opgebracht), waardoor reliëf ontstaat: de mouw van de man krijgt daardoor extra ruimtelijkheid en/of lijkt van glanzend, zwaar materiaal te zijn.
− Sommige delen zijn dunner/transparanter geschilderd dan andere, waardoor een andere stofuitdrukking ontstaat: doorzichtige stof tegenover dikkere, zwaardere kleding.
− De huidskleur is niet door-en-door gemengd. / De huidskleur is opgebouwd uit (verfstreken van) verschillende mengkleuren: het effect is dat van 'levend' vlees en bloed.
− Toetsen van opgehoogde verf suggereren extra glimlichten / schittering, onder meer in de sieraden.
− Het in grove / grote streken aanbrengen van de kleuren ('goud' en rood) in de jurk van de vrouw / in de mantel van de man: hierdoor wordt (slechts) een impressie van het kledingstuk gegeven (dit vormt een contrast met de meer precieze / gedetailleerde weergave van het centrale deel van de voorstelling waarop de nadruk ligt).
per juist antwoord 1
Opmerking Alleen als ook een juist effect genoemd wordt bij de juiste manier van schilderen 1 scorepunt toekennen.
21 maximumscore 1 een van de volgende:
− De man en vrouw vallen samen binnen één contour / vormen samen een organische vorm (en die gesloten contour versterkt de eenheid).
− De man en vrouw worden samen omsloten door een goudkleurig vlak (waardoor ze als één geheel afsteken tegen de achtergrond).
− De man en vrouw bestaan voor het grootste deel uit een (goudkleurig) vlak met decoratieve motieven, waardoor niet goed te zien is waar de een begint en de ander eindigt / waardoor ze een geheel lijken.
22 maximumscore 2 Antwoorden moeten de volgende strekking hebben:
− De (mantel van de) man is versierd met rechthoekige vormen in vooral donkere kleuren, waardoor het clichébeeld van mannelijke kracht wordt versterkt 1
− De figuur van de vrouw is versierd met ronde vormen (die op bloemen lijken) in bonte kleuren (rood, blauw en groen), waardoor het clichébeeld van zacht en vrouwelijk wordt versterkt 1
23 maximumscore 2
twee van de volgende kenmerken:
− sierlijke / vloeiende / gebogen lijnen of contouren
− vlakke vormen (zonder veel schaduw) / ontkennen van diepte
− aandacht voor decoratieve patronen
− dure/rijke/exclusieve materialen als goudverf
− voorkeur voor organische vormen
− bloemmotieven
per juist kenmerk 1
24 maximumscore 2
Antwoorden moeten de volgende strekking hebben:
• De voorstelling van een intiem dansend paar / een liefdespaar en een derde persoon (een vrouw) op de achtergrond die hen bekijkt, doet denken aan een spannend moment in een film 1
• Een dergelijke spannende / filmische voorstelling prikkelt de nieuwsgierigheid / fantasie / romantische gevoelens en verleidt zo tot aankoop 1
25 maximumscore 2
twee van de volgende:
− Het werk was figuratief in een tijd dat abstracte en/of (abstract-) expressionistische kunst toonaangevend was.
− Het werk was illustratief of verhalend en/of ging over banale onderwerpen en was daarom niet serieus genoeg om tot de 'hoge' kunst gerekend te worden.
− Het (meeste) werk was ontworpen als boekomslag en viel om die reden onder de toegepaste kunst of vormgeving in plaats van onder autonome (hoge) kunst.
− Het werk was bedoeld om (een massapubliek) te behagen / een clichébeeld te bevestigen en dat was niet meteen het doel van de 'hoge' kunst.